JAMES NAISMITH I POCZĄTKI KOSZYKÓWKI

James Naismith – człowiek, który wynalazł koszykówkę.

Koszykówka jest w dzisiejszych czasach jedną z najpopularniejszych gier zespołowych. Dzięki szeroko pojętym mediom jest jedną z dyscyplin o największej oglądalności jak i wartości medialnej. Rozgrywki amerykańskiej ligi zawodowej National Basketball Assocation (NBA) przyciągają przed telewizory miliony osób. Typowy mecz pokazywany w programie „TNT NBA” (według portalu gazety Biznes Insider, 18 luty 2011) może liczyć na średnią oglądalność tylko w samej Ameryce rzędu 2.48 mln.[1] Pomijając fakt medialnej atrakcyjności tego sportu trzeba sobie zdać sprawę z tego, iż jest to także jedna z najchętniej uprawianych gier zespołowych przez dzieci, młodzież, czy też dorosłych.

Według globalnego badania zleconego w 1997 r. na potrzeby Federation Internationale de Basketball Amateur (FIBA) przeprowadzonego na trzydziestu pięciu tysiącach osób wynika, że 11% światowej populacji gra w koszykówkę, z czego 450 mln osób uczestniczy w zorganizowanych rozgrywkach na różnym poziomie według danych opublikowanych przez FIBA w 2007 roku.[1]

James Naismith, nauczyciel wychowania fizycznego w YMCA International Training School w Springfield, z pewnością nie zdawał sobie sprawy z popularności, jaką osiągnie wymyślona przez niego gra, gdy zaprezentował ją swoim uczniom w grudniu 1891 roku.

James Naismith – lata młodzieńcze

Historia zaczyna się od przybycia jego ojca John’a Naismith’a (1836) do Kanady w połowie XIX w. Wyemigrował on ze Szkocji w wieku 14 lat i osiadł w okręgu Lenark, gdzie do 18 roku życia pracował na farmie wuja. W 1858 roku poślubił siostrę swojego partnera w interesach Margaret Young. Wspólne życie wiedli w małym miasteczku Almonte założonym i w główniej mierze zamieszkałym przez Szkotów, do którego przeprowadzili się kilka lat po narodzinach James’a.

James Naismith (James A. Naismith)[1] urodził się w Ramsey, Ontario (Kanada) 6 listopada 1861 roku. Jako chłopiec był bardzo dumny ze swojego szkockiego pochodzenia. Etyką oraz tradycją ciężkiej pracy przekazanej mu przez ojca kierował się przez całe życie.

Edukację rozpoczął w szkole w Almonte, a w wieku 7 lat przeprowadził się wraz z rodziną do małej wioski Grand Calumet Island. Był w tym czasie zafascynowany pracą ojca (prowadził tartak) oraz maszynami, jakie w tej pracy wykorzystywano, jego marzeniem było zostanie operatorem takiego urządzenia. Rodzice mieli dla niego inne plany i chcieli, aby otrzymał dobre wykształcenie.

W roku 1870r. mają miejsce bardzo ciężkie wydarzenia w życiu James’a. W ciągu 4 miesięcy umiera jego dziadek oraz oboje rodziców. Ojciec 19 października a matka 6 listopada, przyczyną śmierci była epidemia duru brzusznego. Opiekę nad dziećmi przejmuje jego babcia oraz wuj Peter Young. Strata rodziców a przede wszystkim matki odbija ogromne piętno na jego życiu. Helen Naismith[1] w liście z 1957 r. pisała, „(…) iż konsekwencją tego (straty matki) było stawianie przez James’a wszystkich kobiet na piedestale (…).” Od 3 lutego 1871 po śmierci babci dzieci[1] pozostają pod opieką wujka Peter’a. Był on zdeterminowany do tego, aby sprawować tą opiekę najlepiej jak potrafi i to on nalegał, aby dzieci miały odpowiednie wykształcenie. Rodzeństwo uczęszczało do szkoły podstawowej w Bennie Corners, do której musieli przebyć pieszo 2,5 mili. Życie Naismith’a w tym czasie polegało na nauce, pracy na farmie i zabawach z kolegami. 

Szkoła średnia, do której uczęszczał mieściła się w Almonte i była oddalona 2,5 mili w przeciwnym kierunku.  James nie był wyróżniającym się uczniem. Wolał pracować na farmie, przy wyrębie drewna lub uprawiać sport z kolegami. Dużo łatwiej przychodziła mu nauka przez obserwację niż przez studiowanie. W tym czasie popularnymi formami aktywności ruchowej były: bobsleje, sanki oraz łyżwy w zimie, w lecie pływanie oraz łowienie ryb a jesienią różnego rodzaju polowania (Rains and Carpenter, 2009).

Jego ulubioną grą była „Ducks on The Rock”: celem była duża skała lub pień, każdy z zawodników miał mały kamień i aby rozpocząć grę, jeden z zawodników wyznaczony jako obrońca, musiał umieścić swój kamień na szczycie skały lub pnia. Pozostali ustawiali się w linii w odległości 15-20 stóp (4-6 metrów). Celem gry było strącenie kamienia na skale (pniu) za pomocą swojego. Jeżeli zawodnikowi się to udało to przechodził na koniec szeregu i czekał na następną rundę. Jeżeli chybił zaczynał się wyścig. Jeśli obrońca dotkną zawodnika, który chybił zanim on zdążył dobiec i podnieść swój kamień to zmieniali się oni swoimi miejscami (Naismith and Baker, 1996).

Jako uczeń drugiego roku szkoły średniej przerwał nauką, ponieważ wolał pracować (przez co i tak już wcześniej opuszczał zajęcia). W roku 1876 poznał jednego ze swoich przyszłych najlepszych przyjaciół Robert’a Tait McKenzie. Będąc 19 letnim mężczyzną postanawia dokończyć naukę, pomimo tego, iż w tym wieku większość osób kończy swoją edukację. Z powodu przerwy  w edukacji władze szkoły zobligowały go do powtórzenia pierwszego roku, to go nie zniechęciło i w ciągu 2 lat ukończył 4 letnią szkołę średnią. Jego pierwszą myślą było, aby zostać lekarzem, jednak wybrał teologię i w tym kierunku zamierzał studiować. Po zdaniu egzaminów z Greki i Łaciny w roku 1883 został przyjęty w poczet studentów Uniwersytetu McGill (Montreal).

 

Okres Studiów

Dobre wyniki na studiach były jego priorytetem, ponieważ aby wstąpić do School of Teology musiał najpierw z dobrymi wynikami uzyskać stopień licencjata. Nauka pochłonęła go tak bardzo, że nie brał udziału w żadnych innych projektach uczelnianych ani nie uprawiał żadnych sportów. Uświadomili mu to dopiero koledzy z roku Jim McFarland i Donald Dewlar, którzy w czasie krótkiej rozmowy zaproponowali James’owi udział w zajęciach sportowych na sali gimnastycznej. Podczas swojej pierwszej wizyty w tym miejscu Naismith poznał Fredrick’a Barnjum’a (kanadyjska legenda, jeżeli chodzi o edukację fizyczną) dyrektora programu sportowego uniwersytetu McGill, który wprowadził tą uczelnię w szereg szkól, które jako pierwsze miały w swoim programie nauczania wychowanie fizyczne. Wraz z kolejnym rokiem studiów (jesień 1884) James dołączył do drużyny uczelnianej grającej w English Rugby, (czyli jednej z wariacji gry, która później przekształciła się w football amerykański). W szybkim tempie zaczął odnosić sukcesy w tej grze, o czym może świadczyć reportaż w gazecie McGill University Gazette po meczu z uniwersytetem Toronto. Wielu z jego kolegów nie potrafiło pojąć jak może on pogodzić moralnie chęć studiowania w School of Teology i grę w sport, który w tym czasie przez opinię publiczną uważany był za „narzędzie szatana” (Rains, Carpenter, 2009). Uprawiał także piłkę nożną, lacrosse (Montreal Shamrack) oraz boks.

W dwóch ostatnich latach na uczelni poświęcił się sportowi i nauce a jego wola by zostać prezbiteriańskim duchownym była niezłomna. 30 Kwietnia 1887 ukończył studia licencjackie i zapisał się do Presbyterian College at McGill. W dalszym ciągu kontynuując rozwój sportowy, który miał coraz większy wpływ na jego życie.

Po śmierci Fredrick’a Barnjum’a władze uniwersytetu zaproponowały Naismith’owi aby przejął jego zajęcia, co pozwoliło w pełni samodzielni finansować studia. W czasie swojego ostatniego roku James uświadomił sobie, że dużo więcej może zdziałać ucząc młodzież niż służąc jako duchowny. 18 kwietnia 1890 r. uzyskał dyplom Presbiterian College i postanowił dołączyć do składu departamentu wychowania fizycznego YMCA International Training School in Springfield gdzie jego przełożonym został Dr. Luther Gulick.

 

Praca oraz nauka w YMCA International Training School in Springfield

Wraz z James’em Naismith’em do szkoły w Springfield przybył Amos Alonso Stagg[1], postać, która w historii sportu amerykańskiego jest równie wybitną jak twórca koszykówki. Pracownicy departamentu byli przekonani, że praca tu nie polega tylko na dbaniu o rozwój fizyczny, ale także moralny.

Naismith był jednym z zawodników drużyny football’owej prowadzonej przez Stagg’a. Z powodu kontuzji (małżowiny usznej) odniesionej w 1891 roku przypisuje się mu wynalezienie pierwszego „nowoczesnego” kasku ochronnego dla football’istów, który został zrobiony na początku z flaneli a później ze skóry po starej piłce football’owej.

Szkoła w Springfield miała dość bogaty program sportowy, jeżeli chodzi o sporty uprawiane wiosną, latem i wczesną jesienią (baseball, football, lekkoatletyka). Jednak, jeżeli chodzi o sporty, które można było uprawiać, gdy była zła pogoda lub w czasie zimy, to pozostawały tylko różne formy gimnastyki w hali sportowej.

Pracownicy departamentu zgodnie zdecydowali: „potrzebna jest gra, która zaciekawi studentów i będzie można ja uprawiać w sali gimnastycznej” za (Naismith, 2008). Gulick przedstawił wymagania, jakim powinna sprostać:

  • Ma to być gra zespołowa (jak football czy lacrosse),
  • ma powodować odpowiedni wysiłek fizyczny,
  • musi być dostosowana do warunków halowych,
  • powinna wyzwalać ducha walki, rozwijać ciało
  • ma być bezkontaktowa
  • nie kontuzjogenna
  • powinna bazować na technice
  • ogólnodostępna
  • nie potrzeba znacznej ilości sprzętu, aby w nią grać.

Naismith wyszedł z założenia, że potrzebują gry, która jest tak samo atrakcyjna jak football czy baseball, ale można ją uprawiać na hali.

Została mu przydzielona grupa 18 uczniów, których kierunek kształcenia powodował, iż nie byli zainteresowani aktywnością fizyczną, była to grupa, z którą pracowali wcześniej T. Holstead i Robert Clark i w żaden sposób nie potrafili nakłonić tej grupy do wysiłku fizycznego. Był wtedy koniec listopada 1891, gdy L. Gulick powiedział do Naismith’a „weź tą grupę i spróbuj z nimi coś zrobić” (Naismith, Baker, 1996). Czasu było niewiele, gdyż James miał w ciągu 2 tygodni wymyślić nową grę i przekonać do niej najmniej aktywną grupę uczniów w szkole.

Przez pierwszy tydzień zaprezentował im każdą grę, którą znał, bez rezultatu. Następnie przystosował/ zmodyfikował znane mu sporty uprawiane na dworze do potrzeb halowych: Najpierw football, – ale był on zbyt niebezpieczny ze względu na kontaktowość tej gry. Później piłkę nożną – pojawił się ten sam problem. Następnie lacrosse, ale i tu nie osiągnął sukcesu, ponieważ drewniane kije latające koło głów zawodników znajdujących się na małej przestrzeni były jeszcze bardziej niebezpieczne. W kolejnych dniach Naismith nie miał żadnych pomysłów i obawiał się, że nie sprosta zadaniu przed nim postawionemu. Postanowił jeszcze raz przeanalizować swoje dotychczasowe poczynania. Szybko doszedł do wniosku, że modyfikacja istniejących gier nic nie da, gdyż ludzie lubią uprawiać je w takiej formie, w jakiej je znają. Kontynuując tok swojego myślenia doszedł do następujących konkluzji:

  1. Wszystkie gry drużynowe posiadają piłkę, więc i nowa gra musi ją mieć. Jedyna różnica to wielkość i kształt piłki. Gry z małą piłka potrzebują dodatkowego sprzętu (baseball, cricket, hokej, lacrosse, tenis, squash), co powoduje, że gra staje się trudniejsza do nauki. Nowa gra powinna być łatwa i dostępna. Mała piłka jest łatwa w ukryciu, przez co powoduje dezorientację i kontaktowość. Potrzebna jest piłka o rozmiarach używanych w football’u, piłce nożnej lub rugby.
  2. To, co przyciąga ludzi do gier drużynowych to atrakcyjność widowiska. Najpopularniejszą grą było wtedy Rugby zbyt ostre by grać w nie na hali z powodu blokowania zawodników w celu odebrania piłki. Wniosek, – jeżeli nie będzie można biegać z piłką, nikt nie będzie musiał używać siły fizycznej by ją odebrać i rozwiąże to problem kontuzji oraz nadmiernego kontaktu.
  3. Jeżeli nie można biegać z piłką to trzeba ją albo rzucać albo zbijać (jak w siatkówce). A jeżeli się ją poda do zawodnika to trudno będzie mu się od razu zatrzymać, dlatego musi on to zrobić uczciwie w jak najkrótszym czasie (2 kroki).
  4. Piłka może być rzucona w każdym kierunku.
  5. Zawodnicy nie mogą zbić, uderzyć piłki pięścią ze względu na bezpieczeństwo.

Te kilka pomysłów dawały pewien ogląd sytuacji i powodowały, iż gra stawała się bezpieczna, ale musiał także wymyślić cel i reguły gry.

Pierwszym pomysłem było, aby rozwiesić siatkę na końcach boiska, w która można rzucać piłką, ale powodowało to opłacalność rzucania z dużą siła, co zwiększało prawdopodobieństwo kontuzji. Z pomocą przyszła zapomniana do tego czasu przez Naismith’a gra „Ducks on The Rock” (opisana we wcześniejszej części artykułu), gdzie liczyła się celność a nie siła. Jego pomysł, aby rzucać do celu umieszczonego pionowo, całkowicie wyeliminował problem siłowy. Umieszczenie koszy na końcach boiska ponad głowami obrońców rozwiązywał kolejny problem, którym mogło być ustawienie wkoło jednego z nich i blokowanie rzutów. W tym momencie wiedział, że jest już blisko wymyślenia nowej gry. Jednym z ostatnich problemów było to jak rozpocząć grę? Po przeanalizowaniu tego aspektu rozgrywki w piłce wodnej oraz rugby najlepszym rozwiązaniem, jakie przyszło mu do głowy to, aby jeden z zawodników z każdej drużyny staną naprzeciwko siebie na środku boiska, piłka zostanie rzucona między nich i kto pierwszy ją złapie te rozpoczyna grę.

Ostatnim ważnym elementem był wybór piłki, który nazajutrz w dniu prezentacji nowej gry padł na piłkę do piłki nożnej (łatwiej było przewidzieć kierunek odbicia się tej piłki niż piłki football’owej). To, iż kosze mają okrągły kształt wiąże się z tym, iż nadzorca budynku nie miał innych koszy niż okrągłe kosze do brzoskwiń, w momencie, gdy Naismith poprosił go o znalezienie drewnianych koszy o powierzchni 18 cali.

Zostały one przybite do balkonu (widowni) po obu końcach sali gimnastycznej i tym sposobem powstało pierwsze boisko. Wysokość, na której je przymocowano też jest przypadkowa. Dolna krawędź balkonu znajdowała się na wysokości 10 stóp. „Gdyby znajdowała się na 11 to taka byłaby wysokość obręczy od ziemi.” – Stwierdził później James (Wyckoff 2007). Przepisy zostały zawarte w 13 punktach (aneks nr 1).

 

Narodziny gry, pierwszy mecz oraz pierwsze zmiany, które ukształtowały jej formę.

21 grudnia 1891 roku o godzinę 11.30,  wraz z rozpoczęciem zajęć James Naismith wziął kilka kopi przepisów oraz piłkę i udał się na sale gimnastyczną. „Byłem pewien, że gra jest dobra, ale potrzebowałem jeszcze godziwego testu” stwierdził (Naismith, Baker 1996). Sport ten wówczas nie miał jeszcze nazwy. Studenci zostali zebrani w grupie, omówiono i dokładnie przeczytano przepisy. Wyznaczono dwóch kapitanów (Eugene Libby i T. D. Patton), którzy wybrali swoje 9 osobowe drużyny. Boisko (65×35 stóp) było ograniczone jedynie przez ściany i inne przeszkody, a zawodnicy zostali ustawieni na nim według zasad lacrosse. Piłkę wyrzucono w powietrze i w ten sposób powstała nowa gra. Już po kilku minutach, widząc zaangażowanie zawodników Naismith wiedział, że jest ona ogromnym sukcesem. Pierwszego i jedynego kosza w meczu zdobył William Chase. Wiadomość o nowej atrakcyjnej grze szybko się rozeszła a na widownie zaczęły przychodzić setki ludzi, aby ją zobaczyć.

Nazwa gry powstała podczas dyskusji Naismith’a z jednym ze swoich uczniów Frank’iem Mahan’em, który zasugerował, że gra powinna nazywać się Naismith Ball, co nie uzyskało aprobaty jej twórcy, więc po szybkiej dedukcji Mahan zaproponował, że skoro jest kosz (basket) oraz piłka (ball) można ją nazwać Basket Ball (do 1921 nazwa była pisana, jako dwa słowa).

Pierwszy oficjalny mecz, pomiędzy sztabem uczelni a studentami został rozegrany 11 marca 1892 r. W drużynie „wykładowców” wystąpili między innymi Amos Alonso Stagg zdobywca jedynego punktu dla swojej drużyny oraz James Naismith, dla którego był to jeden z dwóch meczów, które rozegrał w swoim życiu (drugi rozegrał w Kansas w 1898). Mecz zakończył się wygraną studentów 5:1.

Koszykówka bardzo szybko rozprzestrzeniała się po obszarze Ameryki Północnej a także bardzo szybko się rozwijała eliminując pojawiające się w grze problemy.

Pierwszym było to, że kosze posiadały dno, więc aby wyciągnąć z niego piłkę trzeba było poprosić kogoś z widowni lub postawić obok drabinę. Istniały także mechanizmy (np. zapadka na mocowaniu obręczy gdzie po pociągnięciu za sznurek odzyskiwano piłkę), które miały ułatwić jej wydobycie. Nie wiadomo, kto wpadł na pomysł, aby odciąć dno kosza tak by piłka mogła swobodnie z niego wypadać. Pierwsze metalowe obręcze pojawiły się, w 1898 r.

Następnie pozwolono sędziom znajdować się pomiędzy zawodnikami przy rozpoczęciu gry, aby ograniczyć niecelne wyrzuty sędziowskie rozpoczynające grę.

W 1893 zmieniono karę za faul, drużyna przeciwna otrzymywała 1 punkt a 1894 wprowadzono rzuty wolne.

Pierwsza piłka do koszykówki, która była większa a zarazem lżejsza od tej do piłki nożnej została wyprodukowana przez Overman Wheel Co.

Drużyna uczelni Yale jest pierwszą, która zaprezentowała kozłowanie w czasie gry, miało to miejsce w roku 1896 wtedy też zmieniono punktacje z 1 na 2 punkty za zdobyty kosz. W1897 liczba graczy została zredukowana do 5 a w 1901 pozwolono sędziom poruszać się po boisku. Jedną z pierwszych zasad jest także wprowadzenie tablicy, która znajduje się za obręczą. Powód był prosty, miała uniemożliwić publiczności udział w meczu, która będąc na balkonie pomagała wpaść piłce do kosza lub ja zbijała w zależności, której drużynie kibicowała. Chciano też dzięki niej wyrównać szanse obu drużyn, gdyż zdarzało się, że kosze były zawieszane na różny sposób w zależności od możliwości na halach (np. z jednej strony był balkon z drugiej nie). Od 1896 administracją i przepisami koszykówki zarządzało Amateur Athletic Union of United States.

 

Życie James’a Naismith’a po stworzeniu koszykówki

James nie miał zamiaru zmieniać swojego życia z powodu tego, iż był twórcą koszykówki, nie czerpał i nie chciał czerpać z tego żadnych profitów. W codziennym życiu oddał się swojej pracy naukowej a także własnemu rozwojowi, chciał przede wszystkim być dobrym człowiekiem i pomagać ludziom.

20 czerwca 1895 roku poślubił Maude Sherman, tego samego lata przyjął prace w YMCA School w Denver, które było jednym z najprężniejszych ośrodków tego typu w tamtych czasach, tam też zaczął i ukończył studia medyczne w Gross Medical School. W 1898 przyjął posadę w departamencie wychowania fizycznego Kansas University. W czasie pracy bez powodzenia próbował stworzyć inne gry, ale nie osiągnął na tym polu sukcesu.

Za to z powodzeniem wprowadzał nowe formy aktywności ruchowej takie jak zapasy, golf, lacrosse, lekkoatletyka. Jako trener drużyny uniwersyteckiej w przeciągu 8 sezonów wygrał 55 i przegrał 60 meczów. I jako jedyny jej trener może się szczycić ujemnym bilansem.W 1910 dostał honorowy dyplom magistra wychowania fizycznego. Zawsze był zainteresowany tym, aby cały czas się uczyć i cały czas robić coś nowego, dlatego też w 1916 roku w wieku 54 wstąpił do wojska i jako kapelan polowy w randze kapitana został oddelegowany do oddziałów patrolujących granicę z Meksykiem. W forcie Rally miał dbać o prawidłowe morale żołnierzy i trzymać ich z dala od różnych kłopotów. Udaje mu się to między innymi dzięki wprowadzeniu różnych rozgrywek sportowych wśród żołnierzy, czy udostępnienia im książek. Jego praca spotkała się z duża aprobatą ludzi zarządzających wojskiem i od 1917 roku prowadził serię wykładów na temat edukacji seksualnej, aktywności fizyczneji wprowadzał programy podnoszące morale wśród żołnierzy itp. w wojskowych bazach i ośrodkach szkoleniowych USA.

7 września w 1917 roku w takim samym celu udaje się do ogarniętej I wojną światową Europy, stacjonuje w amerykańskiej bazie w Paryżu. Spędził na wojnie 19 miesięcy a po jej zakończeniu pomagał amerykańskim żołnierzom w powrocie do kraju i przestawieniu się na inną rzeczywistość. Opublikował dwie książki (“A Modern College” in 1911 i “Essence of a Healthy Life” in 1918).

W 1925 przyjął obywatelstwo amerykańskie.

W 1936 w czasie olimpiady w Berlinie był świadkiem jak koszykówka staje się grą olimpijską. Umiera 28 listopada 1939 roku. W 1941 roku została opublikowane „dzieło jego życia” „Basketball – it’s Origins and Development”.

Badania dostępnych źródeł potwierdziły, iż na dzisiejszy kształt koszykówki miało wpływ wiele czynników. Pierwszymi z nich były warunki (bezpieczna, zespołowa, nie kontaktowa, dostosowana do hali sportowej, itp.) jakie zostały przedstawione Naismith’owi i które nowa gra musiała spełniać. Kolejnymi determinantami były cechy, które posiada każda gra zespołowa, czyli współzawodnictwo, rywalizacja, atrakcyjność oraz aspekt techniczny – plac gry, piłka a także cel rywalizacji. Na kształt przyszłej gry wpływ miały, także warunki oraz ograniczenia techniczne, na które napotkał jej twórca. Wymienić tu można wielkość hali (rozmiar boiska), wysokość, na której znajdował się balkon (wpłynęła na wysokość umieszczenia obręczy), brak lepszej piłki niż dostępna wtedy piłka do piłki nożnej. Artykuł ten udowadnia, iż czasem przypadkowe rozwiązania też mogą być dobre jak w sytuacji z koszami na brzoskwinie, które były pierwowzorem dzisiejszych obręczy. Przy tworzeniu nowej gry James bazował, także na swoich doświadczeniach związanych ze sportem jak i na swoich wspomnieniach z dzieciństwa, wzorując się na grze swoich chłopięcych lat – „Ducks on The Rock”.

Ewolucja tej gry, która miała miejsce praktycznie zaraz po jej prezentacji jest w głównej mierze związana z aspektem praktycznym, ponieważ dodanie tablicy za koszami, odcięcie dna koszy, zmniejszenie liczby zawodników miało na celu jej usprawnienie oraz uproszczenie.

James Naismith był człowiekiem o interdyscyplinarnych zainteresowaniach, pragnącym ciągle się rozwijać oraz pomagać ludziom. Praca, jako nauczyciel w pełni wypełniała jego życie. Ze swego wynalazku nie czerpał żadnych profitów. Twierdził, że rozwój fizyczny jest równie ważny jak i umysłowy oraz moralny. Swoich studentów postrzegał zawsze najpierw, jako ludzi, później, jako uczniów i dopiero na końcu, jako atletów.

(Radosław Ciejpa, Meteusz Ziemba, Dominik Chałupnik)

 

Bibligrafia :

  1. Bjarkman P. C. „The Biographical History of Basketball”, USA 1999
  2. Cosentino F. “Almonte’s brothers of the wind: R. Tait McKenzie and James Naismith” 1996
  3. General Books LLC „University of Kansas Faculty: James Naismith, Sarvadaman Chowla, John M. Janzen, Mark W. Smith, Alan Dundes, Simran Sethi, Jan Roskam”
  4. General Books LLC. “Canadian Inventors: Alexander Graham Bell, James Gosling, James nbNaismith, Henry Woodward, Reginald Fessenden, Émile Gagnan, Mathew Evans”
  5. Naismith J. “Basket Ball – Its Origin And Development” USA 2008
  6. Naismith J., Baker W. J. „Basketball it’s origin and development by James Naismith inventor of the Game” introduction to the Bison Books Edition by William J. Baker, Lincoln and London, 1996
  7. Porter D. L. „Basketball a Biographical Dictionary” Westport, 2005
  8. Rains R.,Carpenter H. „James Naismith the man who invented Basketball”, Philadelphia 2009
  9. Star Helmer D., Owens T. S. „The history of Basketball”, New York, 2000
  10. Stewart M. „Basketball: A History of Hoops (The Watts History of Sports” 1999
  11. Wolff A. „Basketball a history of the Game” New York 1997
  12. Wyckoff E. B. “Man Who Invented Basketball: James Naismith and His Amazing Game”, 2007